1270 жылдардағы Чех-Орда қатынасының беймәлім сырлары
DOI:
https://doi.org/10.69567/3007-0236.2023.4.468.477Кілт сөздер:
Премысль II Отакар королі, Меңгу-Темір хан, Данило Романович князі, елшілікАңдатпа
Мақаланың зерттеу тақырыбы Алтын Орда ханы Мөңке-Темірдің Богемия королі Пржемысл ІІ Отакарға жіберген беймәлім және жұмбақ елшілігіне арналған. Бұл елшілік туралы Пржемысл II Отакардың Краковск князі Болеслав V Стыдливыйға жазған хатында аз-маз мәліметтер бар. Ол мәліметте Ордаға оралып келе жатқан татар елшілерін богем елшілерінің қолдауы арқылы қауіпсіз өткізуді сұраған. Бұл мәліметті ол заманнан берідегі чех жылнамашысы Франтишек Пражский да растайды. Бірақ оның жазуынша, елшілік Алтын Орда ханының бастамасымен шыққан. Ал Шығыс Еуропадағы әскери және саяси оқиғалар Алтын Орда ханымен байланыс орнатуға Пржемысл ІІ Отакар мүдделі болғанын көрсетеді. Ол татардың әскери күшін өзінің жауы – Рим королі Рудольф І Габсбургке қарсы пайдалануды көздеген. Орда елшілігінің Богемияға барар жолы Подолье арқылы Галичина мен Волыньға өткені анық, ол жерде князь Лев Даниловичтің адамдары қарсы алып, корольге ертіп апарғанға ұқсайды. Елшіліктің Богемиядан Краков пен Волынь арқылы оралғанын ескерер болсақ, оны сол кезеңде күшейіп тұрған Ноғайлар емес, Мөңке-Темір жіберген деген ой келеді. Елшілік жүрген уақыт шамамен 1275 жылдың басы мен 1276 жылдың ортасы. Алтын Орда хандарының чех королімен әрі қарайғы байланыстары туралы мәлімет жоқ. Соған қарағанда өзара қатынас жалғаспай қалған болуы да мүмкін
Әдебиеттер тізімі
Komendova, J. 2017. «Schismatici et Tartarorum servitores». Rus' v oficial'noj ideologii Przhemysla II Ottokara [«Schismatici et Tartarorum servitores». Rus in the official ideology of Přemysl II Ottokar]. In: Colloquia Russica. Danilo Romanovich і jogo chasi [Colloquia Russica. Danylo Romanovych and his times]. Series II. Vol. 3. Ivano-Frankivsk; Kraków: TzoV Lileya–NV, 249–256 (in Russian).
Corduba, M. 1896. Uchast' Danila v bitvі pіd Kressenbrunn [Danylo's participation in the Battle of Kressenbrunn]. In: Zapiski Naukovogo tovaristva Shevchenka [Notes of the Shevchenko Scientific Society]. Vol. X. Book II. Miscellanea, 1–2 (in Ukrainian).
Likhtei, I.M. 2018. Vіjs'kovo-polіtichne protistojannja mіzh ches'kim korolem Prshemislom Otakarom ІІ ta nіmec'kim pravitelem Rudol'fom І Gabsburgom u 1273–1276 rokah [The military and political confrontation between the Czech king Přemysl Otakar II and the German ruler Rudolf I Habsburg in 1273–1276]. In: Naukovі pracі Kam’janec'-Podіl's'kogo nacіonal'nogo unіversitetu іmenі Іvana Ogієnka [Scientific works of Ivan Ohienko Kamianets-Podilskyi National University], 28, 97–119 (in Ukrainian).
Patkanov, K.P. 1873. Istorija mongolov po armjanskim istochnikam [History of the Mongols according to Armenian sources]. Issue 1. St. Petersburg: Printing house of the Imperial Academy of Sciences (in Russian).
Polnoe sobranie russkih letopisej [The Complete Collection of Russian Chronicles]. 1908. Vol. 2. Ipatievskaja letopis' [Ipatiev Chronicle]. Ed. 2nd. St. Petersburg: Printing house M.A. Alexandrova (in Russian).
Uzelac, A. 2015. Pod senkom psa: Tatari i јuzhnoslovenske zemle u drugoј polovini XIII veka [Under the shadow of a dog: Tatars and South Slavic countries in the second half of the 13th century]. Belgrade: Utopia (in Serbian).
Fedoruk, A. 2014. Vіjs'kova dіjal'nіst' Danila Romanovicha v kontekstі mіlіarnogo rozvitku Central'noї ta Shіdnoї Evropi XIII stolіttja [Military Activity of Danylo Romanovych in the Context of the Militaristic Development of Central and Eastern Europe in the 13th]. In: Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej [Yearbook of the Institute of Central and Eastern Europe]. Year 12. Vol. 6, 44–62 (in Ukrainian).
Hautala, R. 2012. Kommunikativnye aspekty diplomaticheskih svjazej mezhdu gosudarstvami Zapadnoj Evropy i Imperiej mongolov v XIII v. [Communicative aspects of the diplomatic relations between the states of Western Europe and the Mongol Empire in the 13th century]. In: Shodoznavstvo [Concordance], 57–58, 158–184 (in Russian).
Hautala, R. 2016. Ot Batu do Dzhanibeka: voennye konflikty Ulusa Dzhuchi s Pol'shej i Vengriej [From Batu to Janibek: military conflicts between Ulus Jochi and Poland and Hungary] (1). In: Golden Horde Review, 4 (2), 272–313 (in Russian).
Adamovyč, V. 2013. Rus v českych kronikach 13–14 storočia [Rus in the Czech chronicles of the 13th and 14th centuries]. In: Knjazha doba: іstorіja і kul'tura [Princely age: history and culture]. Lviv, 7, 95–107 (in Slovak).
Dąbrowski, D. 2001. Stosunki polityczne Lwa Daniłowicza z sąsiadami zachodnimi w latach 1264–1299/1300 r. [Political relations of Lev Danilowicz with western neighbors in the years 1264–1299/1300.]. In: Galichina ta Volin' u dobu seredn'ovіchchja. Do 800-rіchchja z dnja narodzhennja Danila Galic'kogo [Galicia and Volhynia in the days of the Middle Ages. To the 800th anniversary of the birth of Danylo Halytskyi]. Lviv, 42–69 (in Polish).
Dąbrowski, D. 2002. Rodowód Romanowiczów kziążąt halicko-wołyńskich [The pedigree of the Romanowicz family of the Galician-Volhynian princes]. Poznań-Wrocław: Wydawnictwo Historyczne (in Polish).
Emler, J. (ed.). 1874. Prameny dějin českých [Sources of Czech history]. (Fontes rerum Bohemicarum, II). Praha: Nákladem Musea Královstvi Českého (in Czech).
Emler, J. (ed.). 1882. Regesta diplomatica nec non epistolaria Bohemiae et Moraviae. Pars II. Annorum 1253–1310. Vol. I. Pragae: Typis Gregerianis (in Czech; in Latin).
Emler, J. (ed.). 1884. Prameny dějin českých [Sources of Czech history]. (Fontes rerum Bohemicarum. Tom IV). Praha: Nákladem Nadání Františka Palackého, Díl 4 (in Czech).
Marco Polo. 1938. The Description of the World / Ed. and trans. A.C. Moule and Paul Pelliot. London: George Routledge & Sons, Vol. I (in English).
Monumenta Poloniae Historica. Pomniki dziejowe Polski [Historical monuments of Poland]. 1878. Lwów: Nakładem Akademii Umiejętości w Krakowie. Vol. III (in Polish).
Nagy, I. (ed.). 1891. Hazai Okmánytár [Domestic Documentary Archive]. (Codex diplomaticus patrius Hungaricus. Tomus VIII). Buadapest: Franklin-Társulat könyvnyomdája (in Hungarian).
Novak, J.B. 1903. Formulář Biskupa Tobiáše z Bechyně [Form of Bishop Tobias of Bechyn]. (1279–1296). Praha: Nákladem Českė Akademie cisaře Františka Josefa (in Czech).
Pertz, G.H. (ed.). 1861. Monumenta Germaniae Historica [Historical Monuments of Germany]. Scriptorum. Hannoverae: Impensis Bibliopolii avlici Hahniani, (Unveränderter neudruk. Leipzig: Verlag Karl W. Heirsemann, 1925). Tomus IX (in Latin).
Raynaldi, O. 1880. Annales ecclesiastici. Bari; Parisiis; Friburgi: Ex typis consociationis Sancti Pauli, Vol. 22. 1257–1285 (in Latin).
Roberg, B. 1973. Die Tartaren auf dem 2. Konzil von Lyon 1274. In: Annuarium Historiae Conciliorum. 5. Jahrgang. Helft 1/2, 241–302 (in German).
Roháč, P. 2016. II. Česko-uhorská vojna o Babenberské dedičstvo 1260 a bitka pri Kressenbrune [Czecho-Hungarian War for the Babenber Heritage 1260 and the Battle of Kressenbrunn]. In: Vojenská história. Časopis pre vojenskú históriu múzejníctvo a archívnictvo [Military history. Magazine for military history museology and archives], 2, 23–44 (in Slovak).
Šebánek, J., Dušková S. (ed.). 1981. Codex diplomaticus et epistolaris regni Bohemiae. Praha: Academia, Díl 5. Svazek 2. 1267–1278 (in Czech; in Latin).
Somer, T. 2021. The Bohemian Kingdom and the Mongol ‘invasion’ of 1241. In: The Routledge handbook of the Mongols and central-eastern Europe. Political, Economic, and Cultural Relations. London; New York: Routledge Taylor and Francis Group, 119–133 (in English).
Szőcs, T. 2022. Mongol-magyar konfliktusok 1242 és 1292 között az 1285. Évi «második tatárjárás» [Mongol-Hungarian conflicts between 1242 and 1292, the "second Tatar invasion" in 1285]. In: Mongol invazio Európa ellen [Mongol invasion of Europe] (1236–1242). Budapest: Corvina, 404–430 (in Hungarian).
Theiner, A. (ed.). 1859. Vetera Monumenta Historica Hungariam Sacram Illustrantia. Romae: Typis Vaticanis, Tomus primus: ab Honnorio PP. III ad Clementam PP. VI. 1216–1352.
Uzelac, A. 2020. Saint Louis and the Jochids. In: Golden Horde Review, 8 (4), 662–674 (in English).
Waitz, G. (ed.). 1879. Monumenta Germaniae Historica. Scriptorum. Hannoverae: Impensis Bibliopoli Hahniani, Tomus XXIV (in Latin).
Weltin, M., Kusternig, A. (ed.). 1978/79. Jahrbuch für Landeskunde von Niederösterreich. Neue Folge. Wien, Jg. 44/45: Ottokar-Forschungen (in German).
